Mệt mỏi – Nguyên nhân và cách phòng tránh

Mệt mỏi có lẽ là một trong những rối loạn về sức khỏe thường gặp nhất. Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau gây mệt mỏi, có thể rất đơn giản là do thiếu ngủ nhưng cũng có thể rất nghiêm trọng do bệnh ung thư. Vậy phải tìm hiểu nguyên nhân rối loạn này như thế nào và làm sao đối phó với nó?

Những nguyên nhân gây mệt mỏi

Thiếu ngủ: Nếu ngủ ít hơn nhu cầu bình thường chỉ khoảng 1 giờ mỗi ngày cũng có thể khiến bạn rơi vào trạng thái ủ rũ và không thể làm được công việc bình thường như mọi ngày vẫn làm. Lý do có thể do bạn đi ngủ muộn, hoặc là ngủ không ngon. Người tuổi càng cao thì càng khó ngủ hơn, dễ bị thức giấc và dậy sớm hơn.

Stress và lo âu: Những người phải làm quá nhiều việc trong một ngày mà không được nghỉ ngơi thì cảm giác khỏe mạnh và sảng khoái là điều xa xỉ. Bạn nên cố gắng đừng để rơi vào trạng thái lo âu, căng thẳng mà hãy tìm cách nghỉ ngơi và thư giãn cần thiết.

Lười vận động: Ngược với những người phải làm việc quá sức thì những người ngồi chơi, ít vận động cũng dễ bị mệt mỏi. Lúc đầu thì do mỗi khi vận động họ có cảm giác hơi mệt nên không tập gì nữa. Nhưng vì trong cuộc sống không ai có thể ngồi mãi một chỗ, và mỗi khi phải làm gì đó thì những người này không quen nên cũng rất dễ bị mệt.

Hãy duy trì chế độ vận động vừa phải trong ít nhất nửa giờ mỗi ngày vào hầu hết các ngày trong tuần sẽ giúp bạn tránh xa sự mệt mỏi, cải thiện thần sắc và cho bạn cảm giác khỏe mạnh. Lưu ý không nên tập quá gần lúc đi ngủ vì nó có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của bạn.

Thói quen ăn uống: Nếu bạn không ăn uống đúng và đủ thì cơ thể bạn sẽ bị rơi vào tình trạng đói năng lượng. Nhưng nếu bạn chữa mệt mỏi bằng cách uống một chút nước có caffein, nhất là vào chiều muộn thì tình trạng này lại có thể còn xấu hơn vì caffein không chỉ làm bạn khó ngủ hơn mà còn làm giấc ngủ không ngon và không sâu.

Một số thuốc có thể là thủ phạm gây mệt mỏi, gồm thuốc chẹn beta (điều trị bệnh tim mạch), thuốc kháng histamin (chống dị ứng). Ngoài ra, một số thuốc chống cảm cúm, thuốc giảm đau có chứa caffein hoặc thuốc kích thích cũng làm bạn mất ngủ và mệt mỏi.

Mệt mỏi làm sao tránh?

Giảm stress: Hãy cố gắng loại bỏ áp lực, hãy học cách nói không với công việc và sắp đặt các ưu tiên. Sau đó tổ chức lại các hoạt động trong công việc và cuộc sống để tránh mọi căng thẳng, quá tải. Mỗi ngày hãy dành riêng một khoảng thời gian để tận hưởng những đam mê, những công việc yêu thích như nghe nhạc, ngắm hoa… hoặc tạm nghỉ giữa buổi để đi dạo.

Tập thể dục đều đặn: Hằng ngày, bạn phải có kế hoạch tập thể dục cường độ vừa phải, ít nhất 30 phút. Còn để duy trì sự khỏe mạnh về thể chất và cân nặng bình thường thì bạn có thể tập tới 1 giờ mỗi ngày. Chắc chắn là sau khi bạn đi bộ, dạo vườn hoặc đi bơi, thậm chí mỗi khi bạn đi lại từ chỗ này sang chỗ khác bạn sẽ thấy khả năng làm việc của mình tăng lên.

Ăn uống đầy đủ: Bữa sáng nên ăn ít chất béo, nhiều chất xơ với thành phần chủ yếu là carbohydrate phức, ví dụ như ngũ cốc và hoa quả để có năng lượng kéo dài. Không ăn các thức ăn nhiều đường, nước trái cây và đồ uống nhiều caffein vì nó có thể khiến bạn có cảm giác nặng nề trong suốt cả ngày. Không được bỏ bữa ăn, còn chế độ ăn rất ít calo sẽ làm tăng cảm giác mệt mỏi.

Tránh uống rượu: Rượu là chất ức chế hệ thần kinh trung ương và có tác dụng như một loại thuốc ngủ nên làm bạn mệt kéo dài nhiều giờ sau khi uống, dù chỉ uống một vài ly nhỏ. Nếu bạn uống rượu ngay trước khi đi ngủ thì nó có thể sẽ làm bạn tỉnh giấc vào nửa đêm.

Tạo lập thói quen ngủ khỏe mạnh: Tránh ăn uống, đọc sách hoặc xem TV trên giường ngủ. Hãy giữ phòng ngủ mát mẻ, tối và yên tĩnh. Hãy tạo thói quen đi ngủ và thức dậy cùng giờ, thói quen này sẽ giúp bạn hình thành một chương trình ngủ đều đặn. Tùy từng người có thích và cần ngủ trưa hay không, nhưng nếu có thì chỉ nên ngủ trong thời gian không quá 30 phút.

Cần làm việc ít nhất 6 giờ trước khi đi ngủ để giúp giấc ngủ đến dễ hơn. Các bữa ăn phụ có thể giúp bạn đỡ đói đỡ mệt nhưng nếu ăn nhiều vào lúc đêm khuya thì có khi lại làm bạn mệt. Nếu bạn không ngủ được thì không nên xoay trở trên giường mãi mà nên kiếm một chỗ ngồi đọc sách báo hoặc thư giãn cho đến khi thấy buồn ngủ.

Khi nào nên đi khám bác sĩ? Khi thấy đột nhiên mệt dữ dội hoặc mệt kéo dài mặc dù đã được nghỉ ngơi đầy đủ thì bạn phải đi khám bệnh ngay vì có thể đó là dấu hiệu của một bệnh nguy hiểm.

ThS. NGUYỄN QUANG BẢY (Khoa Nội tiết – ĐTĐ, Bệnh viện Bạch Mai)
Sức khỏe & đời sống