Những ngày sau khi sinh em bé, các bà mẹ bỗng thường hay vui, buồn bất chợt, dễ rơi nước mắt, tủi thân, hay lo âu, chán ăn, khó ngủ… đó chính là những biểu hiện của chứng trầm cảm sau sinh.

Trầm cảm sau sinh là bệnh mô tả một loạt những biểu hiện suy giảm về tinh thần lẫn thể chất, xảy ra trên một số sản phụ trong thời kỳ hậu sản. Triệu chứng có thể xuất hiện vài ngày hoặc thậm chí vài tuần sau sanh, có thể xảy ra sau bất cứ lần sanh nào, không chỉ có ở đứa con đầu, có thể tự bớt trong một khoảng thời gian ngắn cũng có thể kéo dài.

Những nguy cơ của trầm cảm sau sinh có thể ở mức độ nhẹ qua những biểu hiện như tâm trạng đau buồn, suy sụp sau sanh, đánh giá thấp bản thân. Một số trường hợp biểu hiện ở mức độ nguy hiểm như có ý tưởng muốn tự sát hoặc những hành động gây chết con mình.

Từ đó, dễ làm người phụ nữ mất khả năng chăm sóc trẻ an toàn, và nếu không điều trị, các triệu chứng có thể ngày càng xấu hơn và kéo dài thậm chí cả năm. Những bé có mẹ bị trầm cảm thường có nguy cơ phát triển không tốt về sức khỏe cũng như tâm lý về sau.

Có vài yếu tố kết hợp làm tăng bệnh suất như: tuổi mẹ còn trẻ, bà mẹ độc thân, mẹ hút thuốc lá hoặc có sử dụng thuốc gây nghiện trong thai kỳ. Trầm cảm sau sinh còn thường xuất hiện trên những phụ nữ có hoàn cảnh khó khăn về tài chánh, thất nghiệp, không hài lòng với công việc, cô độc, không được giúp đỡ, có mối quan hệ xấu với chồng, hoặc với các người thân khác.

Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy những yếu tố nguy cơ về tiền sử sản khoa đã đóng vai trò đáng kể trong việc hình thành những rối loạn trên như: tiền căn khi có thai, sẩy thai, tình trạng phát triển của một thai kỳ khó khăn từ các bệnh lý của mẹ và từ sự phát triển không bình thường của thai nhi như thai dị tật, thai suy dinh dưỡng, sanh con nhẹ cân.

Rối loạn trầm cảm là gì?

Các rối loạn trầm cảm ở con người đã được ghi nhận từ lúc khởi đầu của lịch sử. Hippocrates đã đề cập đến chứng bệnh này như là bệnh u sầu. Trong thế kỷ 19, trầm cảm được xem như là sự nhu nhược tính khí di truyền. Trong nửa đầu thế kỷ 20, Freud đã gắn kết sự phát triển của trầm cảm với mặc cảm và xung đột… Dù có vài tranh luận đến tận ngày nay (như trong mọi lĩnh vực của y học) hầu hết các chuyên gia đều đồng ý rằng:

• Rối loạn trầm cảm là một nhóm các triệu chứng phản ánh tâm trạng buồn rầu quá mức bình thường. Cụ thể hơn, sự buồn rầu của trầm cảm được mô tả bởi cường độ cao hơn và kéo dài hơn và bởi triệu chứng nặng hơn và suy giảm chức năng hơn mức bình thường.

• Các triệu chứng trầm cảm được mô tả không chỉ bởi sự tiêu cực trong suy nghĩ, tính khí, và cách cư xử, mà còn bởi những thay đổi rõ rệt các chức năng cơ thể (ăn, ngủ, hoạt động tình dục). Các thay đổi chức năng thường được gọi là các dấu hiệu thần kinh thực vật.

• Rối loạn trầm cảm là một vấn đề sức khỏe cộng đồng lớn. Năm 1990, trầm cảm làm Hoa Kỳ tốn kém 43 tỷ USD cho các tổn phí trực tiếp như chi phí điều trị và tổn phí gián tiếp như giảm năng suất hoặc vắng mặt. Trong một nghiên cứu y khoa lớn, trầm cảm gây ra những vấn đề có ý nghĩa trên chức năng hơn là ảnh hưởng bình thường của các bệnh như viêm khớp, tăng huyết áp, bệnh phổi mãn tính và tiểu đường.

• Trầm cảm có thể tăng nguy cơ diễn tiến bệnh mạch vành, HIV, hen phế quản, và vài bệnh nội khoa khác. Hơn nữa, trầm cảm có thể làm tăng bệnh suất và tử suất do những bệnh này. Các triệu chứng điển hình của trầm cảm

• Khí sắc trầm cảm: Người bệnh hay than phiền rằng mình cảm thấy buồn, chán nản, trống rỗng, vô vọng hoặc "không còn tha thiết điều gì nữa".

• Mất hứng thú với bất kỳ hình thức hoạt động nào mà trước đó họ rất thích như hoạt động tình dục, sở thích các công việc hàng ngày.

• Ăn mất ngon: khoảng 70% có triệu chứng này và kèm theo sụt cân.

• Rối loạn giấc ngủ: khoảng 80% bệnh nhân than phiền có một loại rối loạn nào đó của giấc ngủ.

• Rối loạn tâm thần vận động: khoảng 50% bệnh nhân trở nên chậm chạp, trì trệ. • Mất sinh lực: hầu hết biểu hiện mệt mỏi mặc dù không làm gì nhiều, đa số bệnh nhân mô tả cảm giác cạn kiệt sức lực.

• Mặc cảm tự ti và ý tưởng bị tội: đánh giá thấp bản thân, thường tự trách mình và khuyếch đại các lỗi lầm nhỏ nhặt của mình. Nặng hơn có thể đi đến hoang tưởng thậm chí có cả ảo giác.

• Thiếu quyết đoán và tập trung giảm: 50% bệnh nhân than phiền suy nghĩ của mình quá chậm, tập trung kém và rất đãng trí. Ứng xử trở nên lúng túng do họ không thể đưa ra các quyết định.

• Ý tưởng tự sát: nghĩ về cái chết, 1% bệnh nhân trầm cảm tự sát trong vòng 12 tháng kể từ khi phát bệnh; với các trường hợp tái diễn 15% chết do tự sát.

• Lo âu: căng thẳng nội tâm, lo sợ, đánh trống ngực, mạch nhanh, cồn cào bao tử. Các triệu chứng lo âu và trầm cảm đi kèm và đôi khi rất khó phân biệt.

• Triệu chứng cơ thể: đau đầu, đau lưng, chuột rút, buồn nôn, táo bón, thở nhanh, thở sâu, đau ngực. Thường các triệu chứng này làm bệnh nhân trầm cảm đến với các cơ sở khám bệnh đa khoa thay vì tâm thần.

• Các triệu chứng thường gặp như bồn chồn, kích thích, khó ngủ, mệt mỏi và những than phiền về cơ thể. Cảm xúc không ưa trẻ hay nghi ngờ trẻ cũng là những triệu chứng thường gặp và là triệu chứng phổ biến ở những phụ nữ bị trầm cảm.

Điều trị

Trầm cảm sau sinh có thể điều trị bằng thuốc và qua sự giúp đỡ, hướng dẫn, tư vấn về tâm lý từ thầy thuốc và những người thân. Nhiều bà mẹ thường biểu hiện những triệu chứng trầm cảm kéo dài nhiều tháng trước khi bắt đầu điều trị. Mặc dù những triệu chứng trầm cảm có thể tự khỏi, nhưng nhiều bà mẹ vẫn còn trầm cảm đến một năm sau khi sinh con.

Trầm cảm thường được nhận biết đầu tiên trong lần đầu khám bệnh, không phải trong phòng khám sức khỏe tâm thần. Hơn nữa, bệnh thường được che đậy bởi những biểu hiện khác nhau, dù nguyên nhân trầm cảm thường khó chẩn đoán. Mặc dù bằng chứng nghiên cứu rõ ràng và có hướng dẫn lâm sàng cho điều trị, trầm cảm thường khó điều trị. Hy vọng rằng, tình trạng này có thể thay đổi tốt hơn.

Để khỏi hoàn toàn rối loạn tính khí, bất chấp có yếu tố thúc đẩy, việc điều trị bằng thuốc và/ hoặc liệu pháp choáng điện và liệu pháp tâm lý là cần thiết