Là một vấn đề tất yếu, mỗi người chúng ta chỉ phù hợp vơi một chế độ ăn riêng biệt phù hợp với sức khỏe và tình trạng sinh lý, bệnh lý của bản thân mình. Một chế độ ăn và lối sống phù hợp sẽ đưa đến một thể chất và tinh thần năng động, khỏe mạnh. Nếu sự không phù hợp về dinh dưỡng kéo dài sẽ có một kết cuộc không vừa ý như rối loạn tiêu hóa, suy dinh dưỡng hoặc thừa cân béo phì, béo bụng, tăng mỡ máu, cao huyết áp, đái tháo đường, loãng xương hoặc phối hợp nhiều bệnh lý với nhau.
Tết quả là một dịp lý tưởng cho việc ăn uống nhậu nhẹt. Cuối năm thì nào là lễ tổng kết cuối năm, rồi hội nghị khách hàng, tiệc tất niên linh đình, chúng ta lại chuẩn bị cho những ngày Tết hoành tráng. Được nghỉ làm việc khá dài ngày, nhà nhà chuẩn bị kỹ càng cho truyền thống “ăn Tết” lâu đời, đi đến đâu chúng ta cũng được đãi ăn đủ thứ món ngon, rượu thịt ê hề chỉ có Tết mới có, phong tục thăm hỏi gặp gỡ chúc tết bạn bè, người thân mỗi năm phải có một lần,… làm cho chúng ta khó mà kiểm soát được chuyện sinh hoạt, ăn uống nề nếp như ngày bình thường. Thế là không ít thì nhiều, chúng ta cũng bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi này, dù là chỉ trong một vài tuần Tết. Sự thay đổi này có thể tốt hơn hoặc xấu đi, tùy vào sự phù hợp với cá thể đó. Tuy nhiên, thường gặp hơn là những rắc rối về dinh dưỡng có thể xảy đến với chúng ta trong những ngày hậu tết.
Các thay đổi về dinh dưỡng không có lợi thường gặp trong và sau những ngày “ăn tết”:
1. Rối loạn tiêu hóa: Ngày Tết, chúng ta thường ăn nhiều bữa lặt vặt trong ngày với giờ giấc không ổn định, ăn nhiều hơn và thường xuyên các món tiệc nhiều béo như bánh chưng thịt mỡ, thịt heo mỡ kho trứng, lạp xưởng, gà rô ti, thức ăn chiên xào… dễ dẫn đến tình trạng rối loạn tiêu hóa như không tiêu, chướng hơi, đầy bụng, buồn nôn, thậm chí có thể gây nôn ói và tiêu chảy do tình trạng kém tiêu hóa.
2. Ngộ độc thực phẩm: Với tinh thần tiết kiệm thời gian và công sức nấu nướng để dành cho việc vui chơi ngày tết, thực phẩm thường được dự trữ, chế biến với số lượng lớn, sử dụng trong thời gian dài ngày, việc hâm đi hâm lại thức ăn cũ, thức ăn nhanh bị ôi thiu, chua, hỏng trong thời tiết nóng bức ngày tết, tiếc “ăn mót” trái cây chưng trên bàn thờ suốt những ngày tết… càng làm tăng nguy cơ bị ngộ độc thực phẩm tại các hộ gia đình.
3. Táo bón ngắn hạn hoặc nặng thêm tình trạng táo bón mãn tính: Nghỉ họp chợ trong 3-5 ngày cũng làm giảm lượng rau xanh và trái cây cung cấp trong khẩu phần. Việc ăn thiếu chất xơ sẽ gây ra tình trạng táo bón tạm thời trong vài ngày hoặc kéo dài tùy vào mức độ và thời gian bổ sung rau trái cho cơ thể.
4. Mụn nhọt “tăng sinh và tiến triển”: Các loại bánh kẹo ngọt, mứt tết, bánh nếp… rất nhiều chất đường dễ dàng sinh ra mụn nhọt dù là trên cơ địa “mát mẻ”. Tình trạng táo bón làm cho chất cặn bã, chất độc trong cơ thể không được thãi ra ngoài và thậm chí còn bị hấp thu trở lại càng làm tăng nguy cơ nổi mụn. Thiếu rau xanh và trái cây tươi còn làm ảnh hưởng lượng vitamin C cung cấp cho cơ thể và làm làn da kém tươi sáng mịn màng hơn.
5. Tăng cân nhanh không mong muốn: Tình trạng này đặc biệt phổ biến ở cả khu vực thành thị và nông thôn, nhất là ở lứa tuổi trung niên. Tết thì phải ăn nhiều bữa thịnh soạn trong ngày với các món tết nhiều chất bột đường và chất béo giàu năng lượng nhưng lại thiếu chất xơ, cũng không phải làm việc gì nhiều, không thể đi tập thể dục (tết mà) nhưng gặp nhau thì phải bia bọt chai này thùng nọ… càng gây ra sự mất cân bằng giữa dinh dưỡng và vận động. Năng lượng dư thừa sẽ được cơ thể “mau mắn” dự trữ và tích lũy trong cơ thể dưới dạng những tế bào mỡ ở mô dưới da, chui vô trong gan và cơ quan nội tạng, trong màng treo ruột,… gây tăng vòng bụng và nặng cân thêm. Chất mỡ bão hòa góp từ lượng mỡ heo trong bữa ăn sẽ ùn ùn trôi lang thang trong máu và lắng đọng lên thành mạch máu, gây ra tình trạng xơ vữa động mạch, cao huyết áp và hẹp tắc đường máu nuôi cơ thể với các biến chứng tim, não, thận… Điều chắc chắn là các kết quả xét nghiệm mỡ trong máu sẽ thay đổi đáng kể sau những ngày ăn tết no say.
6. Sụt cân không trông đợi: Những người lười ăn, suy dinh dưỡng thì thường ăn không được nhiều vì chậm tiêu hóa thức ăn giàu năng lượng, dễ bị “no ngang” do ăn lặt vặt trong ngày, ngán ngấy thức ăn cũ hâm đi hâm lại, thiếu cơm nóng mà chẳng ưa bánh chưng bánh tét, thiếu canh rau… nên đến bữa thì không ăn đủ lượng thức ăn cần thiết, gây ra sụt cân, suy dinh dưỡng nặng hơn… Thiếu chất dinh dưỡng còn làm cho cơ thể giảm khả năng tiêu hóa và biếng ăn.
7. Nặng nề tình trạng bệnh lý sẵn có: Việc sử dụng các loại thức ăn chế biến sẵn rất thuận lợi cho những ngày Tết cần nhanh gọn, nhưng cũng có mặt bất lợi như nhiều mỡ, nhiều muối,… không có lợi cho người cao tuổi, người cao huyết áp, bệnh tim mạch, đái tháo đường,… Các món mắm, dưa món, dưa cải muối, mì gói, lạp xưởng, giò lụa, xúc xích, đồ hộp,… đều chứa lượng muối khá cao, cần được hạn chế ở người cao huyết áp, bệnh tim. Những người bình thường cũng không nên ăn nhiều muối thường xuyên vì làm tăng nguy cơ cao huyết áp sau này. Việc sử dụng thực phẩm giàu đạm quá nhiều cũng đòi hỏi cơ thể gia tăng hoạt động tiêu hóa, chuyển hóa và thãi độc. Đó là chưa kể đến việc liên tục đưa vào người lượng lớn bia rượu vào những ngày này càng là những thử thách lớn cho dạ dày, cơ thể (nhất là lá gan) phải làm việc nhiều hơn để chuyển hóa alcohol thành chất không độc và thãi ra ngoài.
Một số cách xử trí các rắc rối kể trên:
* Hãy lắng nghe “tiếng nói” từ cơ thể của chính mình: Mỗi khi sử dụng một lọai thực phẩm nào đó, bạn có thể cảm thấy món ăn đó có phù hợp với cơ thể mình hay không. Nếu ngay khi đưa thức ăn vào miệng, bạn đã cảm giác không ngon, thấy ngán, … thì không nên ăn nhiều thức ăn này, vì phản xạ thần kinh có thể làm giảm tiết men tiêu hóa. Hoặc sau khi ăn bạn thấy ậm ạch không tiêu, nặng bụng hay tức bụng, cảm giác khó chịu hoặc có đau bụng đi tiêu hoặc nôn ói, bạn hãy chú ý ghi nhớ để nhận diện loại thức ăn bạn khó tiêu hóa (thường là thức ăn nhiều chất béo như bánh xèo, bánh chưng thịt mỡ, thức ăn chiên), lần sau nếu có ăn lại thì ăn ít hơn một chút hoặc tránh ăn. Có nhiều người ăn nếp (xôi, bánh chưng, bánh tét) thì bị ợ chua cũng cần chú ý hạn chế.
* Vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm trong tết cần được quan tâm nhiều hơn để những ngày vui được trọn vẹn. Cần ngâm rửa sạch và bảo quản đúng thực phẩm, phân biệt thức ăn sống – chín trong tủ lạnh, hâm kỹ thức ăn cũ, không sử dụng thực phẩm ôi thiu, mốc hỏng, trái cây hư chua. Bảo quản thức ăn công nghiệp, thực phẩm chế biến sẵn… theo hướng dẫn của nhà sản xuất để giữ gìn chất lượng sản phẩm.
* Chuẩn bị đủ khẩu phần rau trái cho mọi thành viên của gia đình trong những ngày vắng chợ. Một người trưởng thành cần ăn khoảng 300g rau và 200g trái cây một ngày để cung cấp đủ lượng chất xơ. Trẻ em thì cần cắt nhỏ rau ăn luôn cả xác. Mua đủ rau lá cho ngày 30 và mùng 1, rau củ, bí bầu, bắp cải, dưa leo, cà chua... cho ngày mùng 2, mùng 3 và trái cây các loại (chọn loại tươi mới). Nhớ “tiếp tế” ngay cho cơ thể lượng rau xanh tươi tốt ngay khi có họp chợ.
* Rau lá và trái cây tươi là nguồn cung cấp vitamin C chủ yếu cho cơ thể. Chú ý chỉ gọt vỏ, cắt nhỏ rau hay trái cây ngay trước khi nấu hoặc ăn sống.
* Nếu có thể, nên lên thực đơn sẵn cho những ngày tết hoàn chỉnh để dự trù lượng thức ăn cần thiết, tránh mua quá nhiều thức ăn gây dư thừa, hư thối, rất lãng phí. Đôi khi vì thấy thức ăn nhiều quá, ăn không kịp, tiếc của phải ráng ăn nhiều, thậm chí hư mốc rồi vẫn ăn, không chỉ gây “ngộ độc” thức ăn cả về số lượng ăn cũng như vi trùng gây bệnh. Nhiều người lên cân chỉ vì ăn ráng cho hết lượng thức ăn sau khi cúng kiếng, đãi khách đón bạn.
* Trong những ngày Tết: Cố gắng duy trì nhịp độ sinh hoạt và ăn uống không thay đổi nhiều so với ngày thường. Tránh ăn lặt vặt suốt ngày mà nên dồn thành bữa ăn chính hoặc phụ. Thường sau một bữa tiệc no nê, bạn đã cung cấp trên dưới 50% tổng nhu cầu năng lượng trong một ngày cho cơ thể (bình thường một bữa ăn chính chiếm khoảng 25- 30% nhu cầu năng lượng trong ngày), như vậy trong những bữa ăn sau bạn phải giảm bớt đi, để cân đối lại tổng năng lượng nhập và xuất trung bình. Thường là giảm lượng đạm, béo đã dư và tăng rau xanh bù lại.
* Nên ăn cân đối các loại thực phẩm với nhau. Ví dụ như ăn bánh tét, bánh chưng thì trong bánh đã có nếp (chất bột đường), thịt heo (chất đạm) và mỡ (chất béo), cần ăn thêm một ít kiệu cải và dưa hấu (nhóm rau trái) thì sẽ đủ các nhóm thực phẩm cần thiết trong bữa ăn chính.
* Gia đình sợ béo phì thì không nên mua thịt có mỡ nhiều, hạn chế thịt quay, lạp xưởng, thức ăn chiên xào,… mà nên hấp, luộc, nướng (không nướng cháy khét). Để tránh việc tăng cân, bạn cần chú ý trong từng gắp đũa. Hạn chế các thực phẩm giàu béo như quay, chiên, xào…, ăn nhiều cá, hải sản, các loại rau cải luộc trụng trong lẫu .v.v… để vẫn no nê nhưng không dư năng lượng.
* Nếu thấy Tết đã lên cân nhiều rồi thì ra giêng phải có kế hoạch giảm cân ngay, bằng cách giảm ăn chất bột đường (giảm cơm, chè, kem…) và chất béo; thay bằng nhiều cá, đậu hũ, thịt nạc, rau lá, củ, khoai, bắp, đậu… Không nên nhịn đói sẽ không thể giảm cân hiệu quả. Hãy vẫn cứ ăn no bằng những thực phẩm năng lượng thấp như tô canh rau, dĩa bầu luộc, trái cà chua, cuốn bánh tráng nhiều rau sống và xà lách, ly sữa không đường không béo, uống nhiều nước lọc. An nhiều bữa nhỏ trong ngày sẽ có lợi hơn là tập trung vào một hai bữa ăn chính, vì giúp cơ thể không bị đói và không ăn bù quá nhiều vào bữa sau. Ngồi vào bàn ăn, nên làm ngược qui trình: ăn canh rau hay trái cây trước, ăn cơm với món mặn sau sẽ giúp giảm được lượng cơm ăn. Cần ăn chậm, nhai kỹ rồi hãy nuốt, chờ cho đường huyết tăng lên giúp bạn có cảm giác no trước khi “nạp” vào nhiều. Tập thể dục (đi bộ nhanh, chạy bộ, đạp xe đạp, …) liên tục ít nhất 60 phút một ngày mới tiêu tốn năng lượng mỡ dự trữ và phải tập 5-7 lần một tuần. Sau tập nên uống nhiều nước lọc.
* Nếu bị sụt cân thì phải điều chỉnh ngay lại lịch sinh hoạt và ăn uống điều độ. Tránh ăn vặt dù là một miếng mứt hay ngụm nước ngọt trước bữa ăn chính 1,5 - 2 giờ. Nên chuẩn bị các món ăn yêu thích, nấu cơm nóng sốt không lười biếng hay ăn qua loa. An tối trước khi ngủ giúp bạn lên cân nhanh.
* Người đái tháo đường nên ăn thành 5-6 bữa ăn nhỏ trong ngày, mỗi bữa một lượng vừa đủ phù hợp với mức đường huyết cần kiểm soát, chế độ vận động và sử dụng thuốc. Trong một bữa ăn cần đạt lượng bột đường ổn định và vừa đủ, đảm bảo nhu cầu lượng đạm và béo, tăng nhiều rau củ và trái cây ít ngọt để không làm đường huyết tăng nhanh và cao quá. Không nên ăn vừa bánh chưng vừa cơm vừa trái cây ngọt một lúc trong bữa ăn chính vì dễ làm tăng đường huyết mà chia ra trong ngày, cách mỗi 2-3 giờ… Hạn chế tối đa thức ăn ngọt tinh như bánh, kẹo, mứt, mật ong, trái cây ngọt, nước ngọt, … mà nên dùng các loại tinh bột như cơm, bún, khoai, bắp, miến, … trong bữa ăn. Tuy nhiên, người bệnh phải luôn mang trong người một ít bánh kẹo hay sữa để phòng khi hạ đường huyết do đi chơi xa mà chưa đến bữa ăn.
* Người cao huyết áp không nên ăn nhiều các món mặn nhiều muối như dưa món, các loại mắm, xúc xích, mì gói (gói bột nêm), … và tránh mỡ. Người tăng mỡ trong máu cũng hạn chế các món nhiều mỡ như thịt quay, lạp xường, óc, da, đồ lòng, tim, gan, cật, lòng đỏ trứng … Nên ăn nhiều rau để lượng chất xơ rất cần thiết sẽ quét bớt các cholesterol (mỡ) thừa ra khỏi ống tiêu hóa, hạn chế hấp thu chất đường quá nhanh vào cơ thể, chống táo bón nhằm thãi các chất độc và cặn bã ra ngoài thường xuyên.
* Nên trữ bia, rượu, nước ngọt… có giới hạn trong nhà. Uống bia, rượu có chừng mực để giữ không khí Xuân vui vẻ và an bình. Hãy ăn no nê rồi hãy uống, hy vọng bạn sẽ không “nạp” quá mức chất cồn độc hại vào người. Việc sử dụng trà xanh, trà atiso túi lọc… trong những ngày tết không chỉ làm gia tăng hương vị của bánh mứt mà còn giúp tăng sức đề kháng, nhuận gan lợi mật thanh lọc cơ thể.
Nói tóm lại, ăn hay uống đều cần có sự điều độ, giữ mức cân nặng hợp lý phù hợp với chiều cao, sức khỏe và bệnh tật của mình. Đó mới chính là bí quyết của một người sống lâu, sống khỏe.
Trang Chính 
Tìm kiếm 
Latest images 
Đăng ký 
Đăng Nhập 
Mon Jan 30, 2012 8:25 pm
Tổng số bài gửi
Sinh nhật
Số lần được cám ơn
Ngày Tham Gia
Châm Ngôn Sống
Tiêu đề: Các rắc rối về dinh dưỡng sau tết.
Đến từ
